Waar komt de geopolitiek van crypto en beleid samen?

In een tweetal recente artikelen betoogt politicoloog Ian Bremmer dat Big Tech-bedrijven de wereldorde zullen veranderen, terwijl FP-columnist Stephen Walt tegenwerpt dat staten dominant zullen blijven. Wij nemen een derde standpunt in: technologie verandert niet alleen de wereldorde, maar ook het karakter van bedrijven en naties. De eenentwintigste eeuw behoort niet toe aan China of de Verenigde Staten, noch aan gevestigde IT-bedrijven. Zij is het eigendom van het internet en Crypto is meer en meer een opslagplaats van rijkdom.

Daar zijn verschillende redenen voor, waarvan de groei van gedecentraliseerde protocollen zoals Crypto (Bitcoin en Ethereum), die niet door naties of bedrijven worden gecontroleerd. Het siert Bremmer dat hij ze noemt, maar toch onderschat hij hun belang. Veel van de door hem en Walt besproken zwakke punten – dat wereldwijde technologiebedrijven meestal in de Verenigde Staten of China gevestigd zijn, dat zij voor de handhaving van contracten op die jurisdicties vertrouwen, dat zij de politieke legitimiteit van een staat missen en dat hun machtsuitoefening al tot een wereldwijde terugslag heeft geleid – worden aangepakt door de invoering van cryptoprotocollen, die eigendom kunnen beschermen en contracten kunnen uitvoeren buiten de grenzen van traditionele naties.

De bedreiging van de technologie voor de conventionele geopolitiek reikt echter verder dan cryptoprotocollen, technologiebedrijven en zelfs de digitale ruimte zelf, want de technologie begint de echte wereld opnieuw vorm te geven. Nieuwe soorten digitaal geld kunnen geostrategische vectoren worden. Dit komt doordat overzeese betalingen een cruciale use case zijn voor zowel CBDC’s (Central Bank Digital Currencies) als private cryptocurrencies. Steeds lagere transactiekosten, effectieve en snelle afwikkeling en traceerbaarheid, mits goed gereguleerd, zijn slechts enkele van de kenmerken die bijdragen tot hun globalisering.

De regeringen van de G7 zijn zich terdege bewust van de voordelen van digitale financiële technologie, maar ze maken zich ook grote zorgen over de openbare orde en de geopolitieke risico’s van deze potentieel ontwrichtende innovatie, met name de zogenaamde “global stablecoins” (GSC’s) die worden geëxploiteerd door losjes gereguleerde, niet-financiële technologiegiganten maar in nationale valuta’s luiden. Deze landen hebben de noodzaak ingezien van internationale samenwerking bij het beheer van particuliere digitale munten, niet in het minst omdat het alternatief – een wereldwijde free-for-all – chaotisch en schadelijk zou kunnen zijn.

Zij zien ook dat goed gereguleerde digitale valuta (crypto’s) aanzienlijke publieke voordelen kunnen opleveren in termen van grotere efficiëntie en lagere kosten voor zowel binnenlandse als, met name, internationale betalingssystemen, en kunnen helpen waarborgen dat financiële diensten de honderden miljoenen mensen – met name in ontwikkelingslanden – bereiken die geen bankrekening hebben.

Welke invloed zullen digitale munten hebben op de geopolitiek?

De groei van grote technologiebedrijven in de wereldwijde financiële wereld staat nog in de kinderschoenen. Naarmate deze reuzen groeien en instellingen hun digitale voetafdrukken uitbreiden, zal de financiële technologie echter niet alleen de commerciële maar ook de geopolitieke wereld veranderen. De voormalige Britse nationale veiligheidsadviseur Sir Mark Lyall Grant waarschuwde onlangs voor de Chinese financiële dreiging van een digitale RMB. Hij schreef dat de invoering van een “digitale yuan” China het vermogen zou geven “om de traditionele banksystemen van de wereld te omzeilen en vervolgens de dominante positie van de dollar uit te dagen”.

In 2019 waarschuwde Mark Carney, voormalig gouverneur van de Bank of England, voor de “destabiliserende onevenwichtigheid” van het internationale monetaire systeem, waarbij hij de “dominante dominantie” van de dollar betreurde en liet doorschemeren dat er een actief gesprek gaande is over de mogelijke invloed van digitale valuta (CRYPTO) op de wereldpolitiek. De traditionele geopolitiek van de Mackinder-school houdt zich bezig met de eeuwigdurende positie van territoriale machten. De overtuigingen van Rusland en Japan kunnen in de loop der tijd veranderen, maar hun geografie blijft consistent.

Het internetbrengt daarentegen een nieuwe dimensie. Het is niet alleen een passieve gegevenslaag die staten inschakelen en betwisten, maar een nieuw soort geografie met dezelfde schaal als de werkelijke wereld. Beschouw het als een digitaal Atlantis – een nieuw continent dat drijft in cyberspace, waar oude machten strijden en nieuwe machten ontstaan. Binnen dit wolkencontinent is de eenheid van afstand tussen twee individuen de graden van scheiding in hun sociale netwerken in plaats van de reistijd tussen hun plekken op de wereld.

Dit betekent dat iedereen dicht bij iemand anders kan komen door hem of haar te volgen op sociale media, of anderen weg te houden door hun accounts op dezelfde platforms uit te schakelen – een vliegticket is niet nodig. Elk zwevend wezen in dit wolkencontinent kan ook verbinding zoeken met een ander door de juiste IP-adressen te pingen, voor alles van aankopen tot cyberaanvallen – er is geen voorafgaande nabijheid nodig.

Elke burger van de oude wereld, zolang hij over een internetverbinding beschikt, kan gemakkelijk een burger van de nieuwe worden door via zijn scherm een paar uur per dag in de cloud door te brengen, zoals miljarden mensen reeds doen – fysieke immigratie is niet nodig. Encryptie werkt als het digitale analogon van fysieke vestingwerken in de cloud, waardoor elke gebruiker zijn digitale eigendom kan verdedigen zonder zijn toevlucht te nemen tot traditionele munitie – fysiek geweld is niet nodig.

Kortom: De nabijheid van netwerken is groter geworden dan de fysieke geografie, evenals fundamentele geopolitieke opvattingen over burgerschap, migratie en machtsprojectie. Het gebruik van geweld moet worden heroverwogen voor de digitale wereld.

Bitcoin kan geopolitiek niet negeren

We leven in een tegenstrijdige periode, en niets vertegenwoordigt die conflicten meer dan cryptocurrencies. De veelgeprezen blockchain technologie wordt gebruikt in deze toekomstige aanpak voor anonieme virtuele betalingen via het internet. Kortom, elke cryptomunt maakt gebruik van een openbaar toegankelijke database die elke handelsactiviteit in zijn netwerk registreert met behulp van een bijna moeilijk te vervalsen code.

Dit is bedoeld om een financieel systeem van impliciet vertrouwen tot stand te brengen, maar de onvoldoende gereguleerde internetbeurzen die deze transacties mogelijk maken, worden routinematig gehackt. De waarde van veel munten is het afgelopen jaar vele malen met 50 tot 100 procent gestegen en gedaald. Schaarste is opgenomen in het Bitcoin-algoritme, dat zijn ingebouwde limiet van 21 miljoen munten nadert.

Het is een van de oorzaken van de grote speculatieve vraag naar deze toonaangevende crypto. De groei heeft de markt echter overspoeld met bijna 8.000 nieuwe crypto’s. Zelfs als degenen die enkel bestaan om nietsvermoedende beginnende beleggers op te lichten buiten beschouwing worden gelaten, is het waarschijnlijk dat slechts weinigen van hen ooit aanzienlijke waarde zullen ontwikkelen of wijdverbreid gebruik zullen zien in het licht van dergelijke concurrentie.

In hun online reclame gebruiken crypto-aanhangers een techno-utopische toon, waarbij ze zich een toekomst voorstellen waarin crypto zowel de manipulaties van centrale banken en nationale begrotingen als de macht van de politie over persoonlijke activa vermijdt, en zo “de politiek uit het geld haalt”. Zij werpen de libertaire vraag op of nationale overheden in de toekomst de financiering van de particuliere sector zullen moeten sturen of zelfs controleren.

Nieuwe spelers

Voormalig minister van Buitenlandse Zaken Hillary Clinton gaf op november 2019 een sterke waarschuwing over de opkomst van crypto tijdens een panel getiteld “Great Power Competition: The Emerging World Order.” “Natiestaten zullen meer aandacht gaan besteden aan… de opkomst van crypto, omdat [het] het potentieel heeft om valuta’s te ondermijnen, de functie van de dollar als reservemunt te ondermijnen, naties te destabiliseren – mogelijk beginnend met kleintjes, maar veel groter wordend,” waarschuwde ze. Ze legde verder uit dat “het erop lijkt dat China buitenlandse technologische betalingssystemen, zoals crypto-ontwikkeling, gaat verbieden een grote rol te spelen binnen China omdat… ze hebben erkend… dat dit een direct gevaar voor de soevereiniteit zou kunnen zijn.”

De opmerkingen van Hillary Clinton benadrukken de strategische betekenis die cryptocurrencies, met name bitcoin, krijgen op het wereldtoneel. De uitdaging die Bitcoin vormt voor soevereiniteit, nationale munten en de status van de Amerikaanse dollar als ’s werelds reservemunt heeft het potentieel om de wereldwijde machtsverhoudingen te veranderen. De landen die bitcoin kunnen absorberen en aanpassen via rationele wettelijke kaders zullen een voorsprong hebben op landen die niet in staat zijn compromissen te sluiten vanwege hun gecentraliseerde systemen. Als gevolg daarvan mogen de Verenigde Staten beursgenoteerde bedrijven met bitcoin-deelnemingen, bitcoin ETF’s en een aanzienlijk deel van de sector herbergen, maar heeft China zijn toevlucht moeten nemen tot een verbod.

Denk aan wat er met kranten is gebeurd: Ze begonnen allemaal online te gaan. Toen indexeerde Google News ze allemaal. Tenslotte ontdekten lokale kranten dat hun geografische monopolies verdwenen waren, omdat het niet langer nodig was fysieke kranten per vrachtwagen te versturen.

Nationale munten zullen een soortgelijk lot ondergaan. Nationale valuta’s concurreren reeds met cryptocurrencies omdat particulieren en instellingen digitale portemonnees bijhouden met een verscheidenheid aan activa die tegen elkaar kunnen worden uitgewisseld. Deze trend zal alleen maar versnellen als de CBDC’s (Central Bank Digital Currencies) worden ingevoerd. Elk activum, inclusief CBDC’s, zal worden verhandeld tegen elk ander activum in een enorme tabel die bekend staat als de “defi-matrix” (defi is een afkorting van decentrale financiën).

We gaan een periode tegemoet van wereldwijde monetaire rivaliteit waarin nationale valuta’s elk uur van de dag een plaats moeten veroveren in iemands zakportefeuille, zelfs onder inwoners van hun eigen land. De digitale tegenhanger van de Japanse yen zal het opnemen tegen de Zwitserse frank, de Braziliaanse real en alle andere activa met een open kapitaalrekening, inclusief Bitcoin. Iedereen, de hele tijd, wordt een valutahandelaar, en alleen de grootste nationale valuta’s – of cryptocurrencies – worden ooit door iemand gehouden.

In plaats van de bestaande sfeer van onbelemmerde inflatie en concurrerende devaluatie, zet de defi matrix een nieuw soort discipline op nationale valuta’s door miljarden mensen te laten kiezen welke valuta’s ze wel of niet aanhouden.

Nieuw spel, nieuwe rivaal en nieuwe systemen

De Amerikaanse dollar kreeg deze status na de Tweede Wereldoorlog, toen hij nog door goud werd gedekt. De mogelijkheid om dollars in te wisselen voor goud heeft ertoe geleid dat de internationale gemeenschap goud is gaan beschouwen als ’s werelds gezond geld en waardeopslag. Ondanks het verlaten van de goudstandaard in 1971, is geen enkele concurrerende nationale munt in staat geweest de Amerikaanse dollar te onttronen. Sindsdien hebben de meeste, zo niet alle, regeringen hun valuta op dezelfde manier gedebiteerd, en er is geen geloofwaardig alternatief voor deugdelijk geld ontstaan. Bitcoin daarentegen heeft eindelijk een alternatief geboden als waardeopslag, dankzij zijn onveranderlijke aanbod en stijgende gebruikersaantallen.

Bitcoin, als opslagplaats van rijkdom, zal steeds aantrekkelijker worden voor een groter publiek in de huidige situatie van oncontroleerbare wereldwijde inflatie. Het zal ook aantrekkelijk zijn voor landen die onafhankelijk willen zijn van de dollar en het destructieve monetaire en fiscale beleid van de Amerikaanse regering. Zij zullen zich in toenemende mate bezwaard voelen door het gewicht van de Amerikaanse monetaire excessen en op zoek gaan naar het enige haalbare alternatief. In dit opzicht zou El Salvador wel eens de kanarie in de kolenmijn kunnen zijn, met andere landen die spoedig zullen volgen. Als genoeg individuen en landen bitcoin accepteren als waardeopslag, zal de rol van de dollar als wereldreservemunt worden beëindigd. Dit zou op zijn beurt enorme geopolitieke gevolgen hebben. Hij kan worden vervangen door een rivaal, of niemand hoeft de rol van bewaarder van de wereldreservemunt op zich te nemen.

Eerder dit jaar beschreef Peter Thiel bitcoin als een “financieel wapen” dat China inzet tegen de Verenigde Staten. Ondanks het feit dat bitcoin gedecentraliseerd is, bleef lange tijd het risico bestaan dat China het bitcoin netwerk zou domineren, met geopolitieke gevolgen. In zijn ambities om ’s werelds dominante macht te worden, is het onttronen van de Amerikaanse dollar als ’s werelds reservemunt zinvol. Om dit doel te bereiken heeft China zijn aankopen van Amerikaans schatkistpapier al verminderd, zijn goudreserves uitgebreid en het “Belt and Road”-initiatief opgezet.

Het handhaven en uitbuiten van zijn dominante positie in het bitcoin netwerk zou China’s geopolitieke doelen kunnen hebben geholpen. In een eerste fase kan het de wijdverspreide toepassing van crypto onder individuen en regeringen hebben bevorderd. Op soeverein niveau kan dit gericht zijn geweest op landen die zich wilden losmaken van hun afhankelijkheid van de Verenigde Staten en de door de VS gecontroleerde internationale financiële instellingen en op landen die in financiële moeilijkheden verkeren. China kan vervolgens andere, grotere landen hebben overgehaald zich aan te sluiten. Dit kan zijn bereikt door diplomatie of door het creëren van economische crises gevolgd door demonstraties en omwentelingen.

Wat de oorzaak ook is, het verbod op bitcoin kan een historische ramp blijken te zijn. China offerde een cruciaal instrument op in zijn streven naar wereldheerschappij in een daad van geostrategische zelfbeschadiging. Met China uit beeld, heeft bitcoin mining zich verspreid naar een groter aantal landen, waardoor het netwerk verder gedecentraliseerd wordt. Dit zal bitcoin niet elimineren uit de geopolitieke arena, maar eerder toelaten deze volledig opnieuw vorm te geven.

Er kan een multipolair of niet-polair mondiaal economisch systeem ontstaan als geen enkel land de hashkoers van bitcoin domineert en bitcoin universeel wordt erkend als de mondiale waardeopslagplaats. Geen enkele regering of instelling in dit systeem zou zijn wil kunnen opleggen door deze vorm van economische waarde te bewapenen. Dit nieuwe gelijke speelveld zou een van de machtsverschillen in de wereld wegnemen, en wellicht diplomatie en compromissen in internationale kwesties bevorderen.

Bovendien steunt crypto standaard gedecentraliseerde liberale democratieën ten koste van autoritaire regimes. Liberale democratieën zijn in staat om gedecentraliseerde systemen zoals bitcoin op een systemisch niveau in te voeren. Gecentraliseerde, autoritaire regeringen daarentegen zijn gekant tegen ongehinderde decentralisatie omdat die hun greep op de macht ondermijnt. Daarom worden onder autoritaire regeringen pers, internet en sociale media uitgebreid gereguleerd.

Bovendien beperkt crypto, door een levensvatbaar alternatief monetair systeem te creëren, het vermogen van een regering om het financiële welzijn van de staat te gebruiken om beleidsdoelstellingen na te streven die niet in het beste belang van de gemeenschap zijn. Dit is vooral belangrijk voor autoritaire regeringen die geneigd zijn hyperinflatoire omstandigheden te veroorzaken door geld te drukken om buitensporige uitgaven, corruptie en oorlogen aan te wakkeren ten koste van de koopkracht van hun bevolking.

Gaan we voor valutasamenwerking of valutaconflict?

Het wijdverbreide gebruik van digitale valuta heeft het potentieel om het mondiale financiële systeem volledig te veranderen. In januari 2020 kondigde een groep centrale banken met een geavanceerde economie – Canada, het Verenigd Koninkrijk, Japan, Zweden, Zwitserland en de Europese Centrale Bank – een samenwerking aan inzake digitale valuta’s van centrale banken onder auspiciën van de Bank voor Internationale Betalingen (BIB).

De Federal Reserve Board van de Verenigde Staten heeft zich nu aangesloten, hoewel China, ondanks de beginnende proeven met een lokale digitale RMB, geen lid lijkt te zijn van de organisatie. Het komende geopolitieke gevaar van China is zeker een motivator voor anderen om mee te werken. crypto is uitgegroeid tot een geopolitiek fenomeen. Het kan de functie van de Amerikaanse dollar als wereldreservemunt en daarmee als internationaal erkende waardeopslagplaats in gevaar brengen.

In combinatie met het recente verbod van China maken de grotere decentralisatie en wereldwijde verspreiding van het netwerk het minder waarschijnlijk dat het door één enkele regering wordt uitgebuit. Dit kan geopolitieke spanningen minimaliseren door naties op gelijke financiële voet te plaatsen, wat dialoog en compromissen aanmoedigt. Deze verschuivingen kunnen al hebben plaatsgevonden tegen de tijd dat politici zich bewust worden van de geopolitieke gevolgen van crypto.